Newsletter

Με επιτυχία ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα “Eastern Adriatic Monk seal Project” που υλοποίησε η MOm το 2018 – 2020, σε συνεργασία με τις οργανώσεις Euronatur (Γερμανία), Biom (Κροατία), CZIP (Μαυροβούνιο) και PPNEA (Αλβανία). Στόχος του προγράμματος ήταν η δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για την επιστροφή της μεσογειακής φώκιας στο ανατολικό κομμάτι της Αδριατικής θάλασσας. Όπως και στις περισσότερες περιοχές της Μεσογείου, η μεσογειακή φώκια εξαφανίστηκε από την Αδριατική περίπου το 1970, αλλά παρέμενε βαθιά ριζωμένη στις μνήμες των ανθρώπων της περιοχής. Οι δράσεις του προγράμματος περιλάμβαναν δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, αλλά και δράσεις μελέτης της καταλληλότητας του βιότοπου. Πιο συγκεκριμένα, βιολόγοι – ερευνητές επισκέφτηκαν το μεγαλύτερο μέρος της ακτογραμμής από τη νότια Αλβανία μέχρι και τη νότια Κροατία για να εντοπίσου τα θαλάσσια σπήλαια τα οποία θα μπορούσαν δυνητικά να χρησιμοποιηθούν από τη μεσογειακή φώκια. Επίσης, με βάση το ενημερωτικό υλικό που χρησιμοποιεί η MOm για τις δράσεις ευαισθητοποίησης στην Ελλάδα, ετοιμάστηκαν και διανεμήθηκαν και στις τρεις χώρες φυλλάδια για την προστασία του είδους. Επίσης, δημιουργήθηκε και ειδική ιστοσελίδα (https://adriaticmonkseal.org/) με τα αποτελέσματα του προγράμματος. Η MOm, εκτός από το συντονιστικό της ρόλο, μετείχε μελετώντας τις φώκιες στο Βόρειο Ιόνιο, με ερευνητικές αποστολές στους Οθωνούς, Κέρκυρα, Θεσπρωτία, Παξούς και Αντίπαξους. Οι δράσεις αυτές επιβεβαίωσαν τη σημασία της ευρύτερης περιοχής ως αφετηρία για την επαναποίκηση της Αδριατικής από τη μεσογειακή φώκια. Με ιδιαίτερη χαρά οι συντελεστές του προγράμματος κατέγραψαν την αυξημένη παρουσία ατόμων μεσογειακής φώκιας στη νότια Αλβανία, αλλά, και για πρώτη φορά στην περιοχή, την παρουσία μιας νεογέννητης μεσογειακής φώκιας!

Το πρόγραμμα Cyclades Care for Dolphins, το οποίο υλοποιείται από τη MOm σε συνεργασία με το Cyclades Preservation Fund, αποτελεί μια πρωτοπόρα απόπειρα βελτίωσης της γνώσης μας σχετικά με τον πληθυσμό κινδυνεύοντων και ευάλωτων κητωδών που ζουν στις Κυκλάδες, κάτι το οποίο αυτή τη στιγμή είναι ελλιπές και ανεπαρκές για τη λήψη μέτρων προστασίας. Είναι η πρώτη προσπάθεια συστηματικής καταγραφής και χαρακτηρισμού των πληθυσμών των κητωδών στην περιοχή. Ο στόχος του προγράμματος θα επιτευχθεί με μια διπλή προσέγγιση στην καταγραφή των πληθυσμών αυτών: με την συλλογή δεδομένων από απλούς πολίτες σε συνδυασμό με οικονομικά συμφέρουσες εναέριες έρευνες στην περιοχή.

Η συμμετοχή ντόπιων πολιτών πραγματοποιήθηκε μέσω του διαμοιρασμού ενημερωτικού υλικού (όπως η Φόρμα Παρατήρησης Κητωδών) σε τοπικούς παράγοντες και απευθείας σε επαγγελματίες της θάλασσας. Αυτές οι δράσεις δυσκολεύτηκαν πολύ κατά την υλοποίησή τους λόγω της πανδημίας του Covid-19, η οποία μείωσε σημαντικά την δυνατότητά μας να πραγματοποιήσουμε συνεντεύξεις και άλλες τοπικές δράσεις για την προώθηση του υλικού. Παρόλα αυτά, οι προσπάθειες συνεχίστηκαν χρησιμοποιώντας λύσεις εξ αποστάσεως επικοινωνίας. Εντός του 2020, οι δραστηριότητές μας είχαν ως αποτέλεσμα την συλλογή 112 αναφορών για θεάσεις κητωδών στις Κυκλάδες, συνοδευόμενες από φωτογραφικό υλικό για την σωστή αναγνώριση του είδους, ημερομηνία και τοποθεσία. Αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη συλλογή δεδομένων για την περιοχή έως σήμερα.

Η εφαρμογή εναέριων ερευνών και η επαναλειτουργία προωθητικών ενεργειών αναμένονται να λάβουν χώρα το 2021 μόλις υποχωρήσει η πανδημία.

Με επιτυχία ολοκληρώθηκε η δεύτερη συστηματική προσπάθεια της MOm να μελετήσει το γονιδίωμα της μεσογειακής φώκιας. Σε αντίθεση με την πρώτη προσπάθεια, που ολοκληρώθηκε το 2016 και επικεντρώθηκε στη μελέτη του μιτοχονδριακού DNA, η παρούσα δράση χρησιμοποίησε το DNA που βρίσκεται στον πυρήνα των κυττάρων. Αναλύοντας δείγματα που συλλέχθηκαν από περισσότερα από 70 νεκρά ζώα που βρέθηκαν μέσω της λειτουργίας του Εθνικού Δικτύου Συλλογής Πληροφοριών, οι ερευνητές της MOm κατάφεραν να συλλέξουν πολύτιμες πληροφορίες για το είδος τις οποίες δεν θα μπορούσαν να συλλέξουν αλλιώς. Τα αποτελέσματα της μελέτης, που θα δημοσιευθεί άμεσα στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Scientific Ρeports, δείχνουν ότι, παρόλα τα σημάδια ανάκαμψης που παρατηρούνται πρόσφατα στον πληθυσμό της μεσογειακής φώκιας στην Ελλάδα, το είδος παραμένει εξαιρετικά απειλούμενο. Πιο συγκεκριμένα, ο πληθυσμός της μεσογειακής φώκιας στην Ελλάδα αποτελείται από τρεις, γενετικά ξεχωριστούς, υποπληθυσμούς, που απαντούν στο Βόρειο και το Νότιο Αιγαίο και στο Ιόνιο. Οι πληθυσμοί αυτοί είναι μικροί και εμφανίζουν χαμηλή γενετική ποικιλότητα και υψηλά ποσοστά ομομιξίας. Τα ευρήματα αυτά είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, καθώς μπορούν να περιορίσουν την ικανότητα του είδους να προσαρμοστεί/ανταπεξέλθει σε αλλαγές του περιβάλλοντος. Η μελέτη έδειξε επίσης ότι τα θηλυκά άτομα του είδους είναι αυτά που ταξιδεύουν περισσότερο, γεγονός το οποίο οι ερευνητές της MOm συνέδεσαν με τον περιορισμένο αριθμό κατάλληλα διαμορφωμένων αναπαραγωγικών καταφυγίων και την ανάγκη εξεύρεσης καινούργιων. Τα αποτελέσματα της μελέτης ρίχνουν φως σε άγνωστες μέχρι τώρα πτυχές της βιολογίας και οικολογίας της μεσογειακής φώκιας και θα χρησιμοποιηθούν από τη MOm για την καλύτερη προστασία του είδους. Μπορείτε να διαβάσετε τη μελέτη εδώ.

Genetic and demographic history define a conservation strategy for earth’s most endangered pinniped, the Mediterranean monk seal Monachus monachus
Alexandros A. Karamanlidis, Tomaž Skrbinšek, George Amato, Panagiotis Dendrinos,
Stephen Gaughran, Panagiotis Kasapidis, Alexander Kopatz & Astrid Vik Stronen